Isparta hakkında bilinmesi gereken ilginç ve tarihi olaylar, birinci kısım
1 – Evlenkene (Evrenkene) denilen eski Isparta’nın seller sonucu toprak altında kalmasını, Nuri KATIRCIOĞLU “Bütün Isparta” (ss.3137) adlı eserinde şöyle anlatır:
“Şehrin etrafını çevreleyen dağların eteklerinde Lagus, Kayı, Çünür (bugünkü Isparta’ya bağlı mahalle) Sav, Geyran, Kışla, Darıviran adında on iki köy vardır.(1958 yılında)
Bu köylerden başka, mahkeme sicillerinde ve vakıf kayıtlarında görülen Minasm yakalarında (Ayazmana’nm alt taraflarında),Virancık, Örencik, Kakılar ve Isparta Çayının geçtiği Dereboğazındaki Akmescid, Kızılhisar, Sarı İsmail, Yüregir adında ve şehre bağlı (9) dokuz köy daha olup bunlar, 1599 tarihi ile 1774 tarihleri arasında vuku bulan sel felaketlerinde topraklar altında kalıp kaybolmuştur. Şimdi bu köylerden Kakılar Ve Örencik köylerinin bakiyelerinde (kalıntılarından) eserler görünmektedir.
2 – 1830 yılında, Isparta’da ortaya çıkan veba Salgını sonunda 20300 kişi hayatını kaybetmişti.
3 – 1870 yılında Gölcük Krater Gölü taşmış, Tekke ve Yayla mahallelerini tahrip etmişti.
4 – Bugün “Kaymakkapı” mevkii bölgesinde bulunan yerde eskiden büyük bir kapı bulunur ve bu kapı geceleri kapanırdı. Bu mevkii adını bu kapıdan almıştır.
5 – Bugünkü Belediye İşhanı’nın olduğu bölgede, eskiden büyük bir mezarlık bulunmakta idi.(Mimar Sinan Camii Karşısı)
6 – Bugünkü “Otel Isparta”nın bulunduğu bölgede eskiden hanlar ve kasaplar çarşısı bulunurdu.(Kerim Paşa Hanı Meşhurdu)
7 – Isparta’da “İlk Nüfus Sayımı” 1927 yılında yapılmış, o sıralarda Isparta’da oturan Rumlar da dâhil, nüfus 16 bin olarak tespit edilmiştir.
8 – 1706 yılında Fransız gezginci Paul Lukas, Isparta’yı; “Yün, deri ve Afyon ticareti ile zengin bir yer” olarak tarif edilmiştir.
9 – Bugün Milli Eğitim Müdürlüğü olarak kullanılan, İstasyon caddesi’nin başındaki tarihi bina, eskiden 3 katlı idi. 1914 depreminde 3. katı yıkılmış, önceleri Ortaokul, Ticaret Lisesi, Belediye, Meslek Yüksekokulu ve son olarak ta içi restore edilerek Milli Eğitim Müdürlüğü olarak kullanılmaya başlanmıştır.
10 – Bugün Ticaret Lisesi’nin bulunduğu boş alanda Deve Güreşleri yapılır, kaybeden devenin kaçmak için halkın arasına dalması ile kaçışan halk, etraftaki evlerin damlarına kadar kaçardı.
11 – Atatürk’ün Isparta ziyareti sırasında (6 Mart 1930),başta Mimar Sinan Camii olmak üzere, camilerin minarelerinin kısa, güdük olduğunu görünce “Ya Bunları Yükseltin veya Yeniden Yapın” emri üzerine, minareler bugünkü hale getirilmiştir.
12 – Eskiden; “Gül Sineması”, “Aitmiş Sineması” ve “Şehir sineması” olmak üzere üç yazlık sinema vardı.2’şer filmin oynadığı bu sinemalar havalar soğuyunca kapanırdı. Daha sonra, televizyonun çıkması ile müşterisi azalıca buraları kapanmış, Gül Sineması ve Şehir Sineması yerlerine apartmanlar yapılmış, Aitmiş (Eski Halk) Sineması da duvar ve çatı ile çevrilerek market deposu yapılmıştır.
13 – İlk Belediye otobüsü DERE Mahallesi ile İstasyon arasında çalışmaya başlamış, ucuzluğu nedeni ile faytonlar gözden düşmüştür.
14 – 4 Ekim 1914 Pazar gecesi saat 18.30’da,Batıdan, Doğuya doğru 6,9 şiddetinde,34 yüzyıldır görülmeyen büyük bir deprem sonucu, toprak damlı evlerden oluşan İsparta’da büyük bir yıkıma sebep olmuş, kadın-erkek 500’e yakın kişi ölmüş, camiler, hamamlar, dükkânlar yıkılmış, Mimar Sinan Camii’nin karşısında da büyük bir yangın çıkmıştır. Çoğu kadın, çocuk ve yaşlılardan oluşan ölüler, yıkanmadan, tören yapılmadan, elbiseleri ile birkaçı bir arada gömülmüştür. Bu arada, 1901 yılında tamir edilerek törenle açılan Ulu Camii yıkılmış, yerine bugünkü camii halkın yardımı ile 1922 yılında yapılmıştır. Ertesi günü akşamına kadar 467 kez tekrarlayan deprem üç gün sürmüştür. Deprem, Burdur’da da kendisini göstermiş ve 1.000 kişi ölmüş, toprak damlı evler yıkılmıştır.
15 – Isparta içindeki içme suyu hattı inşasına Belediye Başkanı Hilmi Çakmakçı zamanında 1932 yılında başlanmış, zamanla depolu çeşmeler (akar çeşmeler) kaldırılarak borularla evlere su verilmeye başlanmıştır.